Δεν νοιαζόμαστε. Δεν χρειάζεται. Είμαστε η τηλεφωνική εταιρεία.
11 Απριλίου 2024Σημείωση
Ακολουθεί η μετάφραση μιας ομιλίας του Cory Doctorow στο Βερολίνο, στις 30 Ιουνίου του 2024, με αφορμή τον όρο “enshittification” που δημιούργησε θέλοντας να δείξει την πτωτική ποιοτική πορεία των ψηφιακών πλατφόρμων και την επίδραση της μονοπωλιακής επιχειρηματικής δραστηριότητας στις μέρες μας. Παρουσιάζει ενδιαφέρον γιατί πέραν της ανάλυσης του φαινομένου στα ψηφιακά προϊόντα και τα social media, προσφέρει τις αιτίες του και κλείνει με το γιατί θεωρεί ότι το διαδίκτυο είναι ένας χώρος για τον οποίο αξίζει να δοθούν μάχες για την ελευθερία του.
Μετάφραση
Το περασμένο έτος, δημιούργησα τον όρο “enshittification”, για να περιγράψω τον τρόπο που οι πλατφόρμες υποβαθμίζονται. Αυτή η απαίσια λέξη έκανε μεγάλα νούμερα, χτύπησε πραγματικά το zeitgeist. Εννοώ, η Αμερικανική Εταιρεία Διαλέκτου την βάφτισε τη Λέξη της Χρονιάς για το 2023 (που, υποθέτω, σημαίνει ότι τώρα θα πάρω σίγουρα ένα emoji σκατά στον τάφο μου). Τι είναι λοιπόν το enshittification και γιατί έγινε τόσο δημοφιλές; Είναι η θεωρία μου που εξηγεί πώς το διαδίκτυο κατακτήθηκε από πλατφόρμες, και γιατί όλες αυτές οι πλατφόρμες υποβαθμίζονται τόσο γρήγορα και πλήρως, και γιατί αυτό έχει σημασία - και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό. Ζούμε όλοι μέσα στην εποχή του enshittification, ένα μεγάλο enshittification, όπου οι υπηρεσίες που έχουν σημασία για εμάς, στις οποίες βασιζόμαστε, μετατρέπονται σε τεράστιες σωρούς από σκατά. Είναι απογοητευτικό. Είναι αποθαρρυντικό. Είναι ακόμα και τρομακτικό. Πιστεύω ότι το πλαίσιο του enshittification πάει πολύ μακριά για να το εξηγήσει, μας βγάζει από τον μυστηριώδη κόσμο των “μεγάλων δυνάμεων της ιστορίας”, και μας φέρνει στον υλικό κόσμο των συγκεκριμένων αποφάσεων που λαμβάνονται από συγκεκριμένα άτομα - αποφάσεις που μπορούμε να ανατρέψουμε και άτομα των οποίων τις διευθύνσεις και μπορούμε να μάθουμε. Το enshittification ονομάζει το πρόβλημα και προτείνει μια λύση. Δεν είναι απλώς ένας τρόπος να πεις “τα πράγματα γίνονται χειρότερα” (αν και φυσικά, δεν έχω πρόβλημα αν θέλετε να το χρησιμοποιήσετε έτσι. Είναι μια αγγλική λέξη. Δεν έχουμε το Rat für englische Rechtschreibung. Τα αγγλικά είναι ελεύθερα για όλους. Τρελαθείτε, meine Kerle).
Η παγίδα της πλατφόρμας
Αλλά σε περίπτωση που θέλετε να χρησιμοποιήσετε το enshittification με έναν πιο ακριβή, τεχνικό τρόπο, ας εξετάσουμε πώς λειτουργεί. Είναι μια διαδικασία τριών σταδίων: Πρώτα, οι πλατφόρμες είναι καλές προς τους χρήστες τους. Στη συνέχεια, καταχρώνται τους χρήστες τους για να κάνουν τα πράγματα καλύτερα για τους εμπορικούς πελάτες τους. Τέλος, καταχρώνται αυτούς τους εμπορικούς πελάτες για να ανακτήσουν όλη την αξία για τον εαυτό τους. Στη συνέχεια, πεθαίνουν.
Ας δούμε ένα πρακτικό παράδειγμα. Τι θα μπορούσε να είναι καλύτερο από το Facebook; Το Facebook είναι μια εταιρεία που ιδρύθηκε για να αξιολογεί, χωρίς την συναίνεση τους, το fuckability των προπτυχιακών φοιτητών του Harvard, και έγινε χειρότερο μετά από αυτό. Όταν το Facebook ξεκίνησε, ήταν ανοιχτό μόνο στους φοιτητές κολεγίων των ΗΠΑ. Δροσερά παιδιά με διευθύνσεις .edu και k-12.us. Αλλά το 2006, ανοίχτηκε στο ευρύ κοινό. Τους είπε:
“Ναι, γνωρίζω ότι όλοι χρησιμοποιείτε το Myspace. Αλλά το Myspace ανήκει στον Rupert Murdoch, έναν κακό, αηδιαστικό γηραιό Αυστραλό δισεκατομμυριούχο, που σας κατασκοπεύει κάθε ώρα που στέλνει ο Θεός σε εμάς. Εγγραφείτε στο Facebook και δεν θα σας κατασκοπεύσουμε ποτέ. Ελάτε και πείτε μας ποιοι έχουν σημασία για εσάς σε αυτόν τον κόσμο, και θα συνθέσουμε μια προσωπική ροή που αποτελείται αποκλειστικά από αυτά που αναρτούν αυτοί οι άνθρωποι για κατανάλωση από όσους επιλέγουν να τους ακολουθήσουν.”
Αυτό ήταν το στάδιο ένα. Το Facebook είχε ένα πλεόνασμα - τα μετρητά των επενδυτών του - και διέθεσε αυτό το πλεόνασμα στους τελικούς χρήστες του. Αυτοί οι τελικοί χρήστες άρχισαν να κλειδώνονται στο FB. Το FB - όπως οι περισσότερες τεχνολογικές επιχειρήσεις - έχει τα δίκτυα (network effects στο πλευρό του. Ένα προϊόν ή υπηρεσία απολαμβάνει δικτυακά οφέλη (network effects) όταν βελτιώνεται καθώς περισσότεροι άνθρωποι εγγράφονται για να το χρησιμοποιήσουν. Εγγραφήκατε στο FB επειδή οι φίλοι σας ήταν εκεί, και στη συνέχεια άλλοι εγγράφηκαν επειδή ήσασταν εκεί.
Αλλά το FB δεν είχε μόνο υψηλά δικτυακά οφέλη, είχε και υψηλά κόστη μετάβασης. Τα κόστη μετάβασης είναι όλα όσα πρέπει να εγκαταλείψετε όταν φεύγετε από ένα προϊόν ή υπηρεσία. Στην περίπτωση του Facebook, ήταν όλοι οι φίλοι εκεί που ακολουθούσατε και που σας ακολουθούσαν. Θεωρητικά, όλοι θα μπορούσατε να φύγετε απλά για κάπου αλλού. Στην πράξη, ήσασταν παραλυμένοι από το πρόβλημα της συλλογικής δράσης. Είναι δύσκολο να πείσεις πολλούς ανθρώπους να κάνουν το ίδιο πράγμα ταυτόχρονα. Εσείς και οι έξι φίλοι σας εδώ θα δυσκολευτείτε να συμφωνήσετε πού να πάτε για ποτά μετά τη σημερινή διάλεξη. Πώς θα συμφωνούσατε εσείς και οι 200 φίλοι σας στο Facebook πότε ήταν η ώρα να φύγετε από το Facebook, και πού να πάτε; Έτσι, οι τελικοί χρήστες του FB συμμετείχαν σε μια αμοιβαία ομηρία που τους κράτησε κολλημένους στην πλατφόρμα. Στη συνέχεια, το FB εκμεταλλεύτηκε αυτήν την κατάσταση ομηρίας, αποσύροντας το πλεόνασμα από τους τελικούς χρήστες και διαθέτοντάς το σε δύο ομάδες εμπορικών πελατών: τους διαφημιστές και τους εκδότες.
Στους διαφημιστές, το FB είπε:
“Θυμάστε όταν είπαμε σε αυτούς τους αφελείς ότι δεν θα τους κατασκοπεύαμε; Λέγαμε ψέματα. Τους κατασκοπεύουμε από την κορυφή μέχρι τα νύχια. Θα σας πουλήσουμε πρόσβαση στα δεδομένα με την μορφή λεπτομερούς στόχευσης διαφημίσεων, και θα διαθέσουμε σημαντικούς υπολογιστικούς πόρους για την αντιμετώπιση της απάτης διαφημίσεων. Οι διαφημίσεις σας θα είναι πολύ φθηνές για να εξυπηρετηθούν, και δεν θα περικόψουμε καμία δαπάνη για να βεβαιωθούμε ότι όταν πληρώνετε για μια διαφήμιση, ένας πραγματικός άνθρωπος τη βλέπει”
Στους εκδότες, το FB είπε:
“Θυμάστε όταν είπαμε σε αυτούς τους αφελείς ότι θα τους δείξουμε μόνο τα πράγματα που ζήτησαν να δουν; Λέγαμε ψέματα πάλι! Ανεβάστε σύντομα αποσπάσματα από τον ιστότοπό σας, προσθέστε έναν σύνδεσμο, και εμείς θα το προωθήσουμε στα μάτια των χρηστών που δεν ζήτησαν ποτέ να το δουν. Σας προσφέρουμε ένα δωρεάν κανάλι κίνησης που θα οδηγήσει εκατομμύρια χρήστες στον ιστότοπό σας για να το εκμεταλλευτείτε όπως θέλετε, και αυτοί οι χρήστες θα κολλήσουν σε εσάς όταν εγγραφούν στο κανάλι σας.”
Και έτσι οι διαφημιστές και οι εκδότες κόλλησαν στην πλατφόρμα, επίσης, εξαρτώμενοι από τους χρήστες. Οι χρήστες κρατούσαν ο ένας τον άλλον όμηρο, και αυτοί οι ομήροι πήραν τους εκδότες και τους διαφημιστές ομήρους, επίσης, ώστε όλοι ήταν κλειδωμένοι.
Αυτό σήμαινε ότι ήταν καιρός για το τρίτο στάδιο της επιδείνωσης: απόσυρση πλεονάσματος από όλους και παράδοση του στους μετόχους του Facebook. Για τους χρήστες, αυτό σήμαινε μείωση του μεριδίου του περιεχομένου από λογαριασμούς που ακολουθούσαν σε μια σχεδόν ομοιοπαθητική δόση, και γέμισμα του παραγόμενου κενού με διαφημίσεις και περιεχόμενο που πληρώνεται για να ενισχυθεί από τους εκδότες. Για τους διαφημιστές, αυτό σήμαινε αύξηση των τιμών και μείωση της προσπάθειας κατά της απάτης, έτσι ώστε οι διαφημιστές πλήρωναν πολύ περισσότερο για διαφημίσεις που ήταν πολύ λιγότερο πιθανό να τις δει ένας άνθρωπος. Για τους εκδότες, αυτό σήμαινε αλγοριθμική καταστολή της εμβέλειας των δημοσιεύσεών τους εκτός αν περιλάμβαναν έναν ολοένα μεγαλύτερο μερίδιο των άρθρων τους στο απόσπασμα, μέχρι το σημείο που οτιδήποτε λιγότερο από πλήρες κείμενο ήταν πιθανό να αποκλειστεί από την αποστολή στους συνδρομητές τους. Και τότε το FB άρχισε να τιμωρεί τους εκδότες για τη συμπερίληψη ενός συνδέσμου πίσω στις δικές τους ιστοσελίδες, έτσι ώστε ήταν περιορισμένοι στην ανάρτηση πλήρων κειμένων χωρίς συνδέσμους, που σήμαινε ότι έγιναν προμηθευτές περιεχομένου στο Facebook, εξαρτώμενοι αποκλειστικά από την εταιρεία τόσο για την εμβέλεια όσο και για εμπορευματοποίηση, μέσω της ολοένα και πιο στρεβλής υπηρεσίας διαφήμισης. Όταν οποιαδήποτε από αυτές τις ομάδες διαμαρτυρήθηκε, το FB απλά επανέλαβε το μάθημα που έμαθε κάθε τεχνικός διευθυντής στο Darth Vader MBA: “Έχω αλλάξει τη συμφωνία. Προσευχηθείτε να μην την αλλάξω περαιτέρω.” Το Facebook τώρα εισέρχεται στην πιο επικίνδυνη φάση της εξαθλίωσης. Θέλει να αποσύρει όλο το διαθέσιμο πλεόνασμα, και να αφήσει αρκετή υπολειπόμενη αξία στην υπηρεσία για να κρατήσει τους τελικούς χρήστες κολλημένους σε άλλους, και τους εμπορικούς πελάτες κολλημένους στους τελικούς χρήστες, χωρίς να αφήνει τίποτα επιπλέον στο τραπέζι, έτσι ώστε κάθε εξαγόμενο cent να αποσύρεται και να επιστρέφεται στους μετόχους του.
Αλλά αυτή είναι μια πολύ εύθραυστη ισορροπία, γιατί η διαφορά ανάμεσα στο “Μισώ αυτήν την υπηρεσία αλλά δεν μπορώ να αποφασίσω να την εγκαταλείψω,” και “Ιησούς Χριστός, γιατί περίμενα τόσο καιρό για να φύγω; Βγάλτε με από εδώ!” είναι λεπτή σαν ξυράφι. Όλα όσα χρειάζονται είναι ένα σκάνδαλο Cambridge Analytica, ένας καταγγέλλων, μια ζωντανά μεταδιδόμενη μαζική εκτέλεση, και οι χρήστες αρχίζουν να τρέχουν για τις εξόδους, και τότε το FB ανακαλύπτει ότι τα δίκτυα είναι ένα δίκοπο σπαθί. Εάν οι χρήστες δεν μπορούν να φύγουν επειδή όλοι οι άλλοι μένουν, τότε όταν όλοι αρχίζουν να φεύγουν, δεν υπάρχει λόγος να μην φύγεις κι εσύ. Αυτή είναι η τελική εξαθλίωση, η φάση όταν μια πλατφόρμα γίνεται ένας σωρός σκατά. Αυτή η φάση συνοδεύεται συνήθως από πανικό, τον οποίο οι τεχνολογικοί αδελφοί ευφημιστικά αποκαλούν pivoting. Κάτι τέτοιο συμβαίνει όταν λέμε περιστροφές όπως, “Στο μέλλον, όλοι οι χρήστες του διαδικτύου θα μεταμορφωθούν σε ακρωτηριασμένους, άφυλους, χαμηλής ανάλυσης, έντονα επιτηρούμενους χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων σε έναν εικονικό κόσμο που ονομάζεται metaverse που το κλέψαμε από ένα 25ετές σατιρικό κυβερνοπανκ μυθιστόρημα.” Αυτή είναι η πομπή της εξαθλίωσης. Εάν η εξαθλίωση ήταν μια ασθένεια, θα την αποκαλούσαμε “φυσική ιστορία” της εξαθλίωσης. Αλλά αυτό δεν σας λέει πώς λειτουργεί η εξαθλίωση, ούτε γιατί όλα εξαθλιώνονται τώρα, και χωρίς αυτές τις λεπτομέρειες, δεν μπορούμε να ξέρουμε τι να κάνουμε γι’ αυτό. Τι οδήγησε στην εξαθλιωση; Τι είναι αυτό που οδήγησε στην Μεγάλη Εξαθλίωση; Ήταν το τέλος της πολιτικής του Μηδενικού Επιτοκίου; Ήταν μια αλλαγή στην ηγεσία των τεχνολογικών γιγάντων; Είναι ο Ερμής σε υποχώρηση; Κανένα από τα παραπάνω.
Αιτίες του eshittification
Η περίοδος του δωρεάν χρήματος από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση οδήγησε σίγουρα στο να έχουν οι τεχνολογικές εταιρείες πολλά πλεονάσματα να διαθέσουν. Αλλά το Facebook άρχισε να χειροτερεύει πολύ πριν τελειώσει η οικονομική αυτή πολιτική έτσι και η Amazon, η Microsoft και η Google. Ορισμένοι από τους τεχνολογικούς γίγαντες πήραν νέους ηγέτες. Αλλά η χειροτέρευση της Google επιδεινώθηκε όταν οι ιδρυτές επέστρεψαν για να εποπτεύσουν τον πανικό της εταιρείας για το AI (συγνώμη, “AI pivot”). Και δεν μπορεί να είναι ο Ερμής σε υποχώρηση, γιατί είμαι καρκίνος, και όπως όλοι γνωρίζουν, οι καρκίνοι δεν πιστεύουν στην αστρολογία. Όταν μια σειρά από ανεξάρτητες οντότητες αλλάζουν όλες με τον ίδιο τρόπο ταυτόχρονα, αυτό είναι ένα σημάδι ότι το περιβάλλον έχει αλλάξει, και αυτό είναι που συνέβη στην τεχνολογία. Οι τεχνολογικές εταιρείες, όπως όλες οι εταιρείες, έχουν αντιφατικές απαιτήσεις. Από τη μία πλευρά, θέλουν να κερδίσουν χρήματα. Από την άλλη πλευρά, το να κερδίσεις χρήματα περιλαμβάνει την πρόσληψη και την κίνηση αρμόδιου προσωπικού, και την κατασκευή προϊόντων που οι πελάτες θέλουν να αγοράσουν. Όσο περισσότερη αξία επιτρέπει μια εταιρεία στους εργαζομένους και στους πελάτες της να αποκτήσουν, τόσο λιγότερη αξία μπορεί να δώσει στους μετόχους της. Η ισορροπία στην οποία οι εταιρείες παράγουν πράγματα που μας αρέσουν με τίμιους τρόπους σε ένα δίκαιο τιμολόγιο είναι μια υπηρεσία στην οποία η χρέωση περισσότερων, η επιδείνωση της ποιότητας, και η βλάβη των εργαζομένων κοστίζει περισσότερο από ό,τι θα κέρδιζε η εταιρεία παίζοντας βρώμικα.
Υπάρχουν τέσσερις δυνάμεις που πειθαρχούν τις εταιρείες, υπηρετώντας ως περιορισμοί στις επιθυμίες τους για χειροτέρευση. Πρώτον: ο ανταγωνισμός. Οι εταιρείες που φοβούνται ότι θα πάτε την επιχείρησή σας αλλού είναι προσεκτικές σχετικά με την επιδείνωση της ποιότητας ή την αύξηση των τιμών. Δεύτερον: το κανονιστικό πλαίσιο. Οι εταιρείες που φοβούνται ότι ένας ρυθμιστής θα τις επιβάλλει πρόστιμο περισσότερο από αυτό που περιμένουν να κερδίσουν από την απάτη, θα είναι πιο προσεκτικές. Αυτές οι δύο δυνάμεις επηρεάζουν όλους τους κλάδους, αλλά οι επόμενες δύο είναι πολύ πιο συγκεκριμένες για την τεχνολογία. Τρίτον: αυτοβοήθεια. Οι υπολογιστές είναι εξαιρετικά ευέλικτοι, και το ίδιο ισχύει και για τα ψηφιακά προϊόντα και τις υπηρεσίες που δημιουργούμε από αυτούς. Ο μόνος υπολογιστής που ξέρουμε πώς να κατασκευάσουμε είναι ο πλήρης υπολογιστής Turing von Neumann, ένας υπολογιστής που μπορεί να εκτελέσει κάθε έγκυρο πρόγραμμα. Αυτό σημαίνει ότι οι χρήστες μπορούν πάντα να επωφεληθούν από προγράμματα που αναιρούν τα αντι-χαρακτηριστικά που μεταφέρουν την αξία από αυτούς στους μετόχους μιας εταιρείας. Σκεφτείτε ένα διοικητικό τραπέζι όπου κάποιος λέει, “Έχω υπολογίσει ότι κάνοντας τις διαφημίσεις μας 20% πιο επιθετικές θα μας αποφέρει 2% περισσότερα έσοδα ανά χρήστη.” Σε έναν ψηφιακό κόσμο, κάποιος άλλος μπορεί να πει “Ναι, αλλά αν το κάνουμε αυτό, το 20% των χρηστών μας θα εγκαταστήσει αποκλειστές διαφημίσεων, και τα έσοδά μας από αυτούς τους χρήστες θα πέσουν στο μηδέν, για πάντα.” Αυτό σημαίνει ότι οι ψηφιακές εταιρείες περιορίζονται από τον φόβο ότι κάποια ενέργεια θα προκαλέσει τους χρήστες τους να αναζητήσουν στο Google, “Πώς μπορώ να απαλλαγώ από αυτό;” Τέταρτον και τελικό: οι εργαζόμενοι. Οι τεχνικοί εργαζόμενοι έχουν πολύ χαμηλή πυκνότητα συνδικάτων, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι τεχνικοί εργαζόμενοι δεν έχουν εργατική δύναμη. Η ιστορική “έλλειψη ταλέντου” του τεχνολογικού τομέα σήμαινε ότι οι εργαζόμενοι απολάμβαναν πολύ μεγάλη διαπραγματευτική εξουσία έναντι των αφεντικών τους. Οι εργαζόμενοι που διαφωνούσαν με τα αφεντικά τους μπορούσαν να παραιτηθούν και να περάσουν από την άλλη πλευρά του δρόμου και να πάρουν άλλη δουλειά - μια καλύτερη δουλειά. Το γνώριζαν, και τα αφεντικά τους το γνώριζαν. Ειρωνικά, αυτό έκανε τους τεχνικούς εργαζόμενους εξαιρετικά εκμεταλλεύσιμους. Οι τεχνικοί εργαζόμενοι έβλεπαν τους εαυτούς τους ως ιδρυτές που περίμεναν, επιχειρηματίες που προσωρινά ελάμβαναν έναν μισθό, ηρωικές φιγούρες της τεχνολογικής αποστολής. Γι’ αυτό συνθήματα όπως το “don’t be evil” της Google και το “make the world more open and connected” του Facebook ήταν σημαντικά: εμπνέουν ένα αίσθημα αποστολής στους εργαζόμενους. Είναι αυτό που ο Fobazi Ettarh αποκαλεί “επαγγελματικό δέος”, ή αυτό που ο Elon Musk αποκαλεί “ακραίο hardcore”. Οι τεχνικοί εργαζόμενοι είχαν πολλή διαπραγματευτική δύναμη, αλλά δεν την αξιοποιούσαν όταν τα αφεντικά τους απαιτούσαν να θυσιάσουν την υγεία τους, τις οικογένειές τους, και τον ύπνο τους για να εκπληρωθούν αυθαίρετες προθεσμίες. Όσο τα αφεντικά τους μετέτρεπαν τους χώρους εργασίας τους σε “κάμπους”, με γυμναστήρια, γκουρμέ καφετέριες, υπηρεσίες πλυντηρίου, μασάζ και δυνατότητα παγώματος ωαρίων, οι εργαζόμενοι μπορούσαν να πείσουν τους εαυτούς τους ότι τους κακομαθαίνουν - αντί να τους κάνουν να δουλεύουν σαν κυβερνητικά μουλάρια. Αλλά για τα αφεντικά, υπάρχει μια αρνητική πλευρά στο να κινητοποιείς τους εργαζόμενους σου με επικλήσεις σε ένα αίσθημα αποστολής: οι εργαζόμενοί σας θα νιώθουν ένα αίσθημα αποστολής. Έτσι, όταν τους ζητάτε να επιδεινώσουν τα προϊόντα που κατέστρεψαν την υγεία τους για να δημιουργήσουν, οι εργαζόμενοι θα βιώσουν ένα αίσθημα βαθιάς ηθικής βλάβης, θα αντιδράσουν με οργή και θα απειλήσουν να παραιτηθούν. Έτσι, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στην τεχνολογία ήταν ο τελικός φραγμός ενάντια στην επιδείνωση.
Η προ-επιδεινωτική εποχή δεν ήταν μια εποχή καλύτερης ηγεσίας. Οι διευθυντές δεν ήταν καλύτεροι. Ήταν περιορισμένοι. Οι χειρότερες επιθυμίες τους ήταν ελεγχόμενες από τον ανταγωνισμό, το κανονιστικό πλαίσιο, την αυτοβοήθεια και την εργατική δύναμη. Τι συνέβη λοιπόν; Ένα προς ένα, κάθε ένα από αυτά τα περιοριστικά στοιχεία εξασθένησε μέχρι να διαλυθεί, αφήνοντας την επιδεινωτική ορμή ανεξέλεγκτη, εισάγοντας την εποχή της παρακμής.
Ξεκίνησε με τον ανταγωνισμό. Από την Χρυσή Εποχή μέχρι τα χρόνια του Reagan, ο σκοπός του νόμου για τον ανταγωνισμό ήταν να προωθήσει τον ανταγωνισμό. Ο αμερικανικός αντιμονοπωλιακός νόμος αντιμετώπιζε την εταιρική δύναμη ως επικίνδυνη και επιδίωξε να την εξουδετερώσει. Οι ευρωπαϊκοί αντιμονοπωλιακοί νόμοι μοντελοποιήθηκαν στους αμερικανικούς και εισήχθησαν από τους αρχιτέκτονες του Σχεδίου Marshall. Αλλά αρχίζοντας από τη νεοφιλελεύθερη εποχή, οι αρχές ανταγωνισμού σε όλο τον κόσμο υιοθέτησαν μια διδασκαλία που ονομάζεται “ευημερία του καταναλωτή”, η οποία υποστήριζε ότι τα μονοπώλια ήταν αποδεικτικά στοιχεία ποιότητας. Εάν όλοι έκαναν αγορές στο ίδιο κατάστημα και αγόραζαν το ίδιο προϊόν, αυτό σήμαινε ότι ήταν το καλύτερο κατάστημα, που πουλούσε το καλύτερο προϊόν - όχι ότι κάποιος εξαπατούσε. Και έτσι, σε όλο τον κόσμο, οι κυβερνήσεις σταμάτησαν να εφαρμόζουν τους νόμους τους για τον ανταγωνισμό. Απλά τους αγνοούσαν καθώς οι εταιρείες τους παραβίαζαν. Αυτές οι εταιρείες συγχωνεύτηκαν με τους κύριους ανταγωνιστές τους, απορρόφησαν μικρές εταιρείες πριν μπορούσαν να μεγαλώσουν για να αποτελέσουν μεγάλες απειλές. Διοργάνωσαν ένα όργιο ενοποίησης που παρήγαγε τις πιο οικογενειακές βιομηχανίες που μπορεί κανείς να φανταστεί, ολόκληρους τομείς που έγιναν τόσο οικογενειακοί και παμφάγοι που ανέπτυξαν γνάθους Habsburg, από γυαλιά έως θαλάσσιες μεταφορές, γυάλινα μπουκάλια έως επεξεργασία πληρωμών, βιταμίνη C έως μπύρα. Το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομίας μας κυριαρχείται από πέντε ή λιγότερες παγκόσμιες εταιρείες. Εάν οι μικρότερες εταιρείες αρνούνται να πουλήσουν τον εαυτό τους σε αυτά τα καρτέλ, οι γίγαντες έχουν ελεύθερο δρόμο να παραβιάσουν περαιτέρω τον νόμο του ανταγωνισμού, με “αρπακτική τιμολόγηση” αυτού που κρατά έναν ανεξάρτητο αντίπαλο από το να αποκτήσει έδαφος. Όταν το Diapers.com αρνήθηκε την πρόταση εξαγοράς της Amazon, η Amazon άναψε φωτιά σε $100 εκατομμύρια, πουλώντας πάνες πολύ κάτω από το κόστος για μήνες, μέχρι το Diapers.com να καταρρεύσει, και η Amazon να την αγοράσει για λίγα λεπτά του δολαρίου, και να την κλείσει. Ο ανταγωνισμός είναι μια παλιά ανάμνηση πλέον. Όπως λέει ο Tom Eastman, ο ιστός έχει εξελιχθεί σε “πέντε γιγάντιες ιστοσελίδες γεμάτες με screenshots και κείμενα από τις άλλες τέσσερις” οπότε αυτές οι γιγάντιες εταιρείες δεν φοβούνται πια να χάσουν την επιχείρησή τους. Η Lily Tomlin έκανε έναν χαρακτήρα στην τηλεοπτική εκπομπή Laugh In, μια AT&T τηλεφωνήτρια που θα έκανε διαφημίσεις για το σύστημα Bell. Κάθε μία θα τελείωνε με εκείνη να λέει “Δεν μας νοιάζει. Δεν χρειάζεται. Είμαστε η τηλεφωνική εταιρεία”. Οι σημερινοί γίγαντες δεν περιορίζονται από τον ανταγωνισμό. Δεν τους νοιάζει. Δεν χρειάζεται να τους νοιάζει. Είναι η Google.
Αυτός είναι ο πρώτος περιορισμός που εξαφανίζεται, και καθώς εξαφανίζεται ο δεύτερος περιορισμός - το κανονιστικό πλαίσιο - ήταν επίσης καταδικασμένος. Όταν ένας κλάδος αποτελείται από εκατοντάδες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, είναι μια συμμορία, ένα λαός. Εκατοντάδες εταιρείες δεν μπορούν να συμφωνήσουν στο τι να πουν στη Βουλή ή στο Κογκρέσο ή στην Επιτροπή. Δεν μπορούν καν να συμφωνήσουν στο πώς να κάνουν το catering σε μια συνάντηση όπου θα συζητούσαν το θέμα. Αλλά όταν ένας τομέας μειώνεται σε μια γυμνή χούφτα κυρίαρχων εταιρειών, σταματά να είναι λαός και γίνεται καρτέλ. Πέντε εταιρείες, ή τέσσερις, ή τρεις, ή δύο, ή απλώς μία εταιρεία βρίσκει εύκολο να συγκλίνει σε ένα μόνο μήνυμα για τους ρυθμιστές τους, και χωρίς “σπαταληρό ανταγωνισμό” να υπονομεύει τα κέρδη τους, άλλωστε έχουν αρκετά χρήματα για να διανείμουν. Όπως το Facebook, που δίνει στον πρώην αντιπρόεδρο του Ηνωμένου Βασιλείου Nick Clegg εκατομμύρια κάθε χρόνο για να κυκλοφορεί στην Ευρώπη, λέγοντας στους πρώην συναδέλφους του ότι το Facebook είναι το μόνο πράγμα που στέκεται ανάμεσα στον “Ευρωπαϊκό Κυβερνοχώρο” και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Η ρυθμιστική απουσία της τεχνολογίας της επιτρέπει να παραβιάζει τους κανόνες που περιορίζουν λιγότερο συγκεντρωτικούς τομείς. Μπορούν να προσποιηθούν ότι η παραβίαση των εργατικών, καταναλωτικών και των νόμων περί ιδιωτικότητας είναι εντάξει, επειδή τους παραβιάζουν με μια εφαρμογή. Γι’ αυτό ο ανταγωνισμός έχει σημασία: δεν είναι απλώς επειδή ο ανταγωνισμός κάνει τις εταιρείες να δουλεύουν σκληρότερα και να μοιράζονται την αξία με τους πελάτες και τους εργαζόμενους, είναι επειδή ο ανταγωνισμός αποτρέπει τις εταιρείες από το να γίνουν πολύ μεγάλες για να αποτύχουν, και πολύ μεγάλες για να φυλακιστούν. Τώρα, υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν θέλουμε να βελτιωθούν μέσω του ανταγωνισμού, όπως οι παραβιάσεις της ιδιωτικότητας. Αφού η ΕΕ έκανε τον ορόσημο νόμο για την ιδιωτικότητα, το GDPR, υπήρξε μια μαζική εξαφάνιση για μικρές εταιρείες ad-tech της ΕΕ. Αυτές οι εταιρείες εξαφανίστηκαν μαζικά, και αυτό είναι εντάξει. Ήταν ακόμη πιο επιθετικές και απερίσκεπτες από τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες με έδρα τις ΗΠΑ. Άλλωστε, είχαν λιγότερα να χάσουν. Δεν θέλουμε ανταγωνισμό στην εμπορική παρακολούθηση. Δεν θέλουμε να παράγουμε αυξανόμενη αποδοτικότητα στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας. Αλλά: Η Google και το Facebook - που προσποιούνται ότι ονομάζονται Alphabet και Meta - έχουν μείνει ανεπηρέαστες από τον ευρωπαϊκό νόμο για την ιδιωτικότητα. Αυτό δεν είναι επειδή δεν παραβιάζουν το GDPR (το κάνουν!). Είναι επειδή προσποιούνται ότι έχουν την έδρα τους στην Ιρλανδία, μία από τις πιο διαβόητες εταιρικές παραδείσους της ΕΕ. Και η Ιρλανδία ανταγωνίζεται με τις άλλες εταιρικές παραδείσους της ΕΕ - Μάλτα, Λουξεμβούργο, Κύπρο και μερικές φορές την Ολλανδία - για να δούμε ποια χώρα μπορεί να προσφέρει το πιο φιλόξενο περιβάλλον για όλα τα είδη των εγκλημάτων. Επειδή το είδος της εταιρείας που μπορεί να κυματίσει μια ιρλανδική σημαία είναι αρκετά ευκίνητο για να αλλάξει σε μια σημαία της Μάλτας αν οι Ιρλανδοί αρχίσουν να εφαρμόζουν τους νόμους της ΕΕ. Αυτός είναι ο τρόπος που παίρνετε μια ιρλανδική Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων που επεξεργάζεται λιγότερες από 20 μεγάλες υποθέσεις ανά έτος, ενώ ο επίτροπος δεδομένων της Γερμανίας χειρίζεται περισσότερες από 500 μεγάλες υποθέσεις, αν και η Ιρλανδία είναι ονομαστικά το σπίτι των πιο επιθετικών εταιρειών στην ήπειρο. Έτσι η Google και το Facebook καταφέρνουν να ενεργούν σαν να έχουν ανοσία στον νόμο για την ιδιωτικότητα, επειδή παραβιάζουν τον νόμο με μια εφαρμογή.
Όπως το Uber μπορεί να παραβιάσει τον εργατικό νόμο και να ισχυριστεί ότι δεν μετράει επειδή το κάνει με μια εφαρμογή. Ο αλγόριθμος τιμολόγησης εργασίας του Uber προσφέρει σε διαφορετικούς οδηγούς διαφορετικές πληρωμές για την ίδια δουλειά, κάτι που η Veena Dubal ονομάζει “αλγοριθμική ρατσιστική μισθοδοσία”. Εάν είστε πιο επιλεκτικοί σχετικά με ποιες δουλειές θα αναλάβετε, το Uber θα σου πληρώσει περισσότερα για κάθε διαδρομή. Αλλά αν πάρεις αυτές τις υψηλότερες διαδρομές και εγκαταλείψεις ό,τι δευτερεύον επάγγελμα σου επέτρεπε να καλύπτεις τους λογαριασμούς σου ενώ ήσουν επιλεκτικός σχετικά με τις διαδρομές σου με το Uber, το Uber θα μειώνει σταδιακά την πληρωμή, αυξομειώνοντας τες καθώς γίνεσαι περισσότερο ή λιγότερο επιλεκτικός, παίζοντάς σε σαν ψάρι στη γραμμή μέχρι να χάσεις τελικά - αναπόφευκτα - από τον ακούραστο ρομπότ τιμολόγησης, και να καταλήξεις με χαμηλούς μισθούς και όλα τα δευτερεύοντα επαγγέλματά σου να έχουν εξαφανιστεί. Και μετά υπάρχει η Amazon, που παραβιάζει τους νόμους προστασίας των καταναλωτών, αλλά λέει ότι δεν έχει σημασία, γιατί το κάνει με μια εφαρμογή. Η Amazon κερδίζει 38 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο από το σύστημα “διαφήμισής” της. “Διαφήμιση” σε εισαγωγικά γιατί δεν πουλάνε διαφημίσεις, πουλάνε θέσεις στα αποτελέσματα αναζήτησης. Οι εταιρείες που ξοδεύουν τα περισσότερα σε “διαφημίσεις” πάνε στην κορυφή, ακόμα και αν προσφέρουν χειρότερα προϊόντα σε υψηλότερες τιμές. Αν κάνεις κλικ στον πρώτο σύνδεσμο σε ένα αποτέλεσμα αναζήτησης της Amazon κατά μέσο όρο θα πληρώσεις ένα πρόσθετο 29% σε σχέση με την καλύτερη τιμή στην υπηρεσία. Κάνε κλικ σε ένα από τα πρώτα τέσσερα αντικείμενα και θα πληρώσεις ένα πρόσθετο 25%. Κατά μέσο όρο πρέπει να πας δεκαεπτά αντικείμενα κάτω για να βρεις την καλύτερη προσφορά στην Amazon. Κάθε εμπόρος που θα σου έκανε αυτό σε ένα φυσικό κατάστημα θα είχε τιμωρηθεί σε απίστευτο βαθμό. Αλλά η Amazon έχει κατακτήσει τους ελεγκτές της, έτσι μπορεί να παραβιάζει τα δικαιώματά σου, και να λέει, “δεν μετράει, το κάναμε με μια εφαρμογή.” Εδώ θα ήταν πολύ χρήσιμος αυτός ο τρίτος περιορισμός, η αυτοβοήθεια. Αν δεν θέλεις να παραβιαστεί η ιδιωτικότητά σου, δεν χρειάζεται να περιμένεις για την Ιρλανδική εποπτική αρχή προστασίας της ιδιωτικότητας να ενεργήσει, μπορείς απλά να εγκαταστήσεις έναν αποκλειστή διαφημίσεων. Περισσότεροι από το μισό όλων των χρηστών του διαδικτύου αποκλείουν τις διαφημίσεις.
Αλλά το διαδίκτυο είναι μια ανοιχτή πλατφόρμα, που αναπτύχθηκε στην εποχή που η τεχνολογία ήταν εκατοντάδες εταιρείες, ανίκανες να κατακτήσουν τους ελεγκτές τους. Σήμερα, το διαδίκτυο καταβροχθίζεται από εφαρμογές, και οι εφαρμογές είναι έτοιμες για εξαθλίωση. Η ρυθμιστική απαγωγή δεν είναι μόνο η δυνατότητα να παραβλέπεις τη ρύθμιση, είναι επίσης η δυνατότητα να αρπάξεις τη ρύθμιση, να χρησιμοποιήσεις τη ρύθμιση εναντίον των αντιπάλων σου. Οι τεχνολογικοί γίγαντες του σήμερα μεγάλωσαν εκμεταλλευόμενοι τα μέτρα αυτοβοήθειας. Όταν το Facebook έλεγε στους χρήστες του Myspace ότι χρειάζονταν να δραπετεύσουν από το κακό Αυστραλιανό κοινωνικό μέσο του Rupert Murdoch, δεν είπε απλώς σε αυτούς τους Myspacers, “Ξεχάστε τους φίλους σας, ελατε στο Facebook και απλώς καθίστε και κοιτάξτε την καλή πολιτική απορρήτου μέχρι να φτάσουν εδώ”.’ Τους έδωσε ένα bot. Δίνατε στο bot το όνομα χρήστη και τον κωδικό πρόσβασης στο Myspace, και συνδεόταν στο Myspace και προσποιούταν ότι είναι εσείς, και αποκόμιζε όλα όσα περιμένατε στο εισερχόμενά σας, αντιγράφοντάς τα στα εισερχόμενα του FB, και μπορούσατε να απαντήσετε σε αυτό και αυτοματοποιούσε τις απαντήσεις σας πίσω στο Myspace. Όταν η Microsoft έπνιγε το αγοραστικό οξυγόνο της Apple αρνούμενη να αποστείλει μια λειτουργική έκδοση του Microsoft Office για το Mac ο Steve Jobs δεν ζήτησε από τον Bill Gates να ενημερώσει το Mac Office. Έβαλε τους μηχανικούς του να αντιστρέψουν την τεχνολογία του Microsoft Office, και να κάνουν μια συμβατή σουίτα, τη σουίτα iWork, των εφαρμογών της οποίας, το Pages, Numbers και το Keynote θα μπορούσαν να διαβάζουν και να γράφουν τέλεια τα αρχεία του Word, Excel και Powerpoint της Microsoft. Όταν η Google μπήκε στην αγορά, έστειλε τον crawler της σε κάθε web server στη Γη, όπου παρουσιάστηκε ως web-user: “Γεια! Γεια σας! Έχετε οποιεσδήποτε ιστοσελίδες; Ευχαριστώ! Πώς για κάποια περισσότερα; Πώς για περισσότερα;”. Όταν το Facebook, η Apple και η Google έκαναν αυτή την “εχθρική” διαλειτουργικότητα, αυτό ήταν πρόοδος.
Αν προσπαθήσετε να το κάνετε σε αυτούς, αυτό είναι πειρατεία. Προσπαθήστε να φτιάξετε έναν εναλλακτικό πελάτη για το Facebook και θα πουν ότι παραβιάσατε τους νόμους των ΗΠΑ όπως τον Digital Millennium Copyright Act και νόμους της ΕΕ όπως το Άρθρο 6 του EUCD. Προσπαθήστε να φτιάξετε ένα πρόγραμμα Android που μπορεί να τρέξει εφαρμογές iPhone και να αναπαράγει τα δεδομένα από το store της Apple και θα σας ισοπεδώσουν. Προσπαθήστε να αποκομίσετε δεδομένα από τη Google και τα πυρηνικά θα σας κάνουν να λάμψετε. Η ρυθμιστική αιχμαλωσία της τεχνολογίας είναι απίστευτη. Πάρτε αυτόν τον νόμο που ανέφερα νωρίτερα, το Τμήμα 1201 του Digital Millennium Copyright Act ή DMCA. Ο Bill Clinton το υπέγραψε στο 1998, και η ΕΕ το εισήγαγε ως Άρθρο 6 της EUCD το 2001. Είναι μια γενική απαγόρευση για την αφαίρεση οποιουδήποτε είδους κρυπτογράφησης που περιορίζει την πρόσβαση σε ένα πνευματικά προστατευόμενο έργο - πράγματα όπως το ripping DVDs ή το jailbreaking ενός τηλεφώνου - με ποινές πέντε ετών φυλάκισης και πρόστιμο $500k για πρώτη παράβαση. Αυτός ο νόμος έχει επεκταθεί τόσο πολύ ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να φυλακίσει δημιουργούς για την παροχή πρόσβασης στις δικές τους δημιουργίες. Ας δούμε πώς λειτουργεί: Το 2008, η Amazon αγόρασε την Audible, μια πλατφόρμα ακουστικών βιβλίων, σε μια ανταγωνιστική εξαγορά. Σήμερα, η Audible είναι μονοπώλιο με περισσότερο από το 90% της αγοράς ακουστικών βιβλίων. Η Audible απαιτεί όλοι οι δημιουργοί στην πλατφόρμα της να πωλούν με το “digital rights management” της Amazon, το οποίο το κλειδώνει στις εφαρμογές της Amazon. Έστω ότι γράφω ένα βιβλίο, το διαβάζω σε ένα μικρόφωνο, πληρώνω έναν σκηνοθέτη και έναν μηχανικό χιλιάδες δολάρια για να το μετατρέψουν σε ένα ακουστικό βιβλίο, και το πουλάω σε εσάς στην πλατφόρμα μονοπωλίου, Audible, που ελέγχει περισσότερο από το 90% της αγοράς. Αν αργότερα αποφασίσω να φύγω από την Amazon και θέλω να σας αφήσω να έρθετε μαζί μου σε μια ανταγωνιστική πλατφόρμα, δεν έχω τύχη. Αν σας παρέχω ένα εργαλείο για να αφαιρέσετε την κρυπτογράφηση της Amazon από το ακουστικό μου βιβλίο, ώστε να μπορείτε να το αναπαράγετε σε μια άλλη εφαρμογή, διαπράττω ένα αδίκημα, το οποίο τιμωρείται με 5 χρόνια φυλάκιση και πρόστιμο μισού εκατομμυρίου δολαρίων, για πρώτη παράβαση. Αυτή είναι πιο αυστηρή ποινή από αυτή που θα αντιμετωπίζατε αν απλώς “κλέβατε” το ακουστικό βιβλίο από έναν ιστότοπο torrent. Αλλά είναι επίσης πιο αυστηρή από την τιμωρία που θα πάρετε για κλοπή του ακουστικού βιβλίου σε CD από έναν σταθμό φορτηγών. Είναι πιο αυστηρή από την ποινή που θα πάρετε για την παρανομία του φορτηγού που παρέδωσε το CD. Έτσι σκεφτείτε τα ad-blockers μας ξανά. Το 50% των χρηστών του web χρησιμοποιούν ad-blockers. Το 0% των χρηστών εφαρμογών χρησιμοποιεί ad-blockers, επειδή η προσθήκη ενός blocker σε μια εφαρμογή απαιτεί πρώτα να αφαιρέσετε την κρυπτογράφησή της, και αυτό είναι ένα αδίκημα (ο Jay Freeman το αποκαλεί αυτό ‘felony contempt of business-model’). Έτσι, όταν κάποιος σε ένα διοικητικό συμβούλιο λέει, “ας κάνουμε τις διαφημίσεις μας 20% πιο ενοχλητικές και να πάρουμε μια αύξηση εσόδων 2%”, κανείς δεν αντιτίθεται ότι αυτό μπορεί να προκαλέσει τους χρήστες να ψάξουν στο google, “πώς μπορώ να μπλοκάρω τις διαφημίσεις;” Μετά από όλα, η απάντηση είναι, “δεν μπορείς”. Πράγματι, είναι πιο πιθανό κάποιος σε αυτή την αίθουσα συνεδριάσεων να πει, “ας κάνουμε τις διαφημίσεις μας 100% πιο ενοχλητικές και να έχουμε μια αύξηση των εσόδων κατά 10%” (αυτός είναι ο λόγος που κάθε εταιρεία θέλει να εγκαταστήσετε μια εφαρμογή αντί να χρησιμοποιείτε τον ιστότοπό της).
Δεν υπάρχει λόγος που οι εργαζόμενοι σε οικονομιες gig που αντιμετωπίζουν αλγοριθμική διάκριση στον μισθό δεν θα μπορούσαν να εγκαταστήσουν μια αντί-εφαρμογή που θα συντονιζόταν μεταξύ όλων των οδηγών Uber για να απορρίπτουν όλες τις δουλειές, εκτός εάν φτάνουν σε ένα συγκεκριμένο κατώφλι αμοιβής. Κανένας λόγος εκτός από την περιφρονητική παραβίαση του επιχειρηματικού μοντέλου, η απειλή ότι οι μηχανικοί που δημιούργησαν αυτή την αντί-εφαρμογή θα είχαν οικονομικές επιπτώσεις ή θα πήγαιναν στη φυλακή, για παραβίαση του DMCA 1201, του Νόμου για την Κατάχρηση των Υπολογιστών και την Κατάχρηση, του εμπορικού σήματος, του πνευματικού δικαιώματος, της ευρεσιτεχνίας, της σύμβασης, του εμπορικού απορρήτου, της μη διακοπής και της μη ανταγωνιστικότητας, ή με άλλα λόγια: την “νομοθεσία IP”. Η πνευματική ιδιοκτησία (IP) είναι απλά ένα ευφημισμός για “έναν νόμο που μου επιτρέπει να φτάσω πέρα από τους τοίχους της εταιρείας μου και να ελέγχω τη συμπεριφορά των κριτικών μου, των ανταγωνιστών και των πελατών μου”. Και η “εφαρμογή” είναι απλά ένας ευφημισμός για “μια ιστοσελίδα που είναι αρκετά περιτυλιγμένη σε IP ώστε να είναι κακούργημα να την τροποποιήσεις για να προστατεύσεις τα δικαιώματα εργασίας, κατανάλωσης και ιδιωτικότητας του χρήστη της.” Δεν νοιαζόμαστε. Δεν χρειάζεται. Είμαστε η τηλεφωνική εταιρεία. Αλλά τι γίνεται με αυτόν τον τέταρτο περιορισμό: τους εργαζόμενους;
Για δεκαετίες, οι υψηλοί βαθμοί διαπραγματευτικής ισχύος και επαγγελματικού δέους των εργαζομένων στην τεχνολογία έθεταν ένα ανώτατο όριο στην επιδείνωση. Ακόμη και μετά τη συρρίκνωση του τεχνολογικού τομέα σε ένα μικρό αριθμό γιγάντων. Ακόμη και αφού κατέκτησαν τους ρυθμιστές τους ώστε να μπορούν να παραβιάζουν τα δικαιώματά μας ως καταναλωτές, την ιδιωτικότητα και τα δικαιώματα εργασίας. Ακόμη και αφού δημιούργησαν “περιφρονητική παραβίαση του επιχειρηματικού μοντέλου” και εξαφάνισαν την αυτοβοήθεια για τους χρήστες τεχνολογίας. Η τεχνολογία ήταν ακόμη περιορισμένη από την αίσθηση των εργαζομένων της για ηθική βλάβη αντιμέτωπη με την ανάγκη να την επιδεινώσουν. Θυμάστε όταν οι εργαζόμενοι στην τεχνολογία ονειρεύονταν να εργαστούν για μια μεγάλη εταιρεία για λίγα χρόνια, πριν αποφασίσουν να ξεκινήσουν τη δική τους εταιρεία που θα έριχνε αυτόν τον τεχνολογικό γίγαντα; Τότε αυτό το όνειρο συρρικνώθηκε σε: δουλεύω για έναν γίγαντα για λίγα χρόνια, παραιτούμαι, κάνω μια ψεύτικη startup, παίρνω χρηματοδότηση από τον πρώην εργοδότη μου, ως εξαγορά/επαναπρόσληψη με ένα πολύπλοκο τρόπο απόκτησης μπόνους και μιας προαγωγής. Στη συνέχεια, το όνειρο συρρικνώθηκε ακόμη περισσότερο: δουλεύεις για έναν τεχνολογικό γίγαντα για όλη σου τη ζωή, παίρνεις δωρεάν kombucha και μασάζ τις Τετάρτες. Και τώρα, το όνειρο τελείωσε. Όλα όσα έχουν απομείνει είναι: δουλεύεις για έναν τεχνολογικό γίγαντα μέχρι να σε απολύσουν, όπως εκείνους τους 12.000 Googlers που απολύθηκαν το περασμένο έτος έξι μήνες μετά από μια αγορά μετοχών που θα μπορούσε να είχε πληρώσει τους μισθούς τους για τα επόμενα 27 χρόνια. Οι εργαζόμενοι δεν είναι πλέον ένας έλεγχος στις χειρότερες επιθυμίες των αφεντικών τους. Σήμερα, η απάντηση στο “Αρνούμαι να κάνω αυτό το προϊόν χειρότερο” είναι, “παράδοσε την ταυτότητά σου και μην αφήσεις την πόρτα να σε χτυπήσει στον κώλο στον δρόμο προς την έξοδο.”
Τρόποι αντίστασης
Καταλαβαίνω ότι όλα αυτά είναι λίγο καταθλιπτικά. Εντάξει, πραγματικά καταθλιπτικά. Αλλά ακούστε με! Έχουμε εντοπίσει την ασθένεια. Έχουμε ανιχνεύσει τη φυσική της ιστορία. Έχουμε εντοπίσει τον υποκείμενο μηχανισμό της. Τώρα μπορούμε να αρχίσουμε να δουλεύουμε για μια θεραπεία. Υπάρχουν τέσσερις περιορισμοί που εμποδίζουν την επιδείνωση: ο ανταγωνισμός, το κανονιστικό πλαίσιο, η αυτοβοήθεια και η εργατική δύναμη. Για να αντιστρέψουμε την επιδείνωση και να προστατευτούμε από την επανεμφάνισή της, πρέπει να αποκαταστήσουμε και να ενισχύσουμε καθένα από αυτά. Στον ανταγωνισμό, τα πράγματα φαίνονται πραγματικά καλά. Η ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Ιαπωνία και η Κίνα κάνουν όλες περισσότερα για τον ανταγωνισμό από ό,τι έχουν κάνει σε δύο γενιές. Αποτρέπουν τις συγχωνεύσεις, αποσυνδέουν τις υπάρχουσες, λαμβάνουν μέτρα για τις προτιμησιακές τιμές και άλλες απατηλές τακτικές. Θυμηθείτε, στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ήδη έχουμε τους νόμους για να το κάνουμε αυτό - απλώς σταματήσαμε να τους εφαρμόζουμε στην εποχή του Helmut Kohl. Έχω πολεμήσει αυτές τις μάχες με το Electronic Frontier Foundation για 22 χρόνια τώρα, και δεν έχω δει ποτέ μια πιο ελπιδοφόρα στιγμή για την υγιή, ενημερωμένη τεχνολογική πολιτική. Τώρα, αυτοί που ζημιώνονται δεν κάθονται με σταυρωμένα χέρια. Ο επιχειρηματικός τύπος δεν μπορεί να σταματήσει να μιλάει για πόσο χαζό και παλιομοδίτικο είναι όλο αυτό το πράγμα. Αποκαλούν ανθρώπους σαν εμένα “hipster antitrust” και μισούν κάθε ρυθμιστή που πραγματικά κάνει τη δουλειά του. Πάρτε την Lina Khan, την λαμπρή επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου των ΗΠΑ, η οποία έχει κάνει περισσότερα σε τρία χρόνια στον αντιμονοπωλιακό νόμο από τις συνδυασμένες προσπάθειες όλων των προκατόχων της τα τελευταία 40 χρόνια. Το Wall Street Journal του Rupert Murdoch έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 80 αρθρογραφήματα που επικρίνουν την Khan, επιμένοντας ότι είναι μια αναποτελεσματική ιδεολόγος που δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Βέβαια, Rupert, γι’ αυτό δημοσίευσες 80 αρθρογραφήματα για εκείνη. Επειδή δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Ακόμη και ο Καναδάς αναβαθμίζει τον ανταγωνισμό. Καναδάς! Χώρα του κακού δισεκατομμυριούχου! Από τον Ted Rogers, που κατέχει τις τηλεπικοινωνίες της χώρας· στον Galen Weston, που κατέχει τα σούπερ μάρκετ της χώρας· στους Irvings, που κατέχουν ουσιαστικά ολόκληρη την επαρχία του New Brunswick. Ακόμη και ο Καναδάς κάνει κάτι γι’ αυτό. Το περασμένο φθινόπωρο, η κυβέρνηση του Trudeau υποσχέθηκε να ενημερώσει τον παλαιό νόμο ανταγωνισμού του Καναδά για να απαγορεύσει επιτέλους την “κατάχρηση της κυριαρχίας”. Εννοώ, εντυπωσιακό. Μάλλον όταν ο Galen Weston αποφάσισε να συμμετάσχει σε μια εγκληματική συνωμοσία για να καθορίσει την τιμή του ψωμιού - το πιο Les Miz-ass έγκλημα που μπορεί κανείς να φανταστεί - τελικά προσέλκυσε την προσοχή κάποιου, ε; Ο ανταγωνισμός έχει ακόμη μακρύ δρόμο να διανύσει, αλλά σε όλο τον κόσμο, ο νόμος του ανταγωνισμού βλέπει μια τεράστια αναζωογόνηση. Ο Ronald Reagan και η Margaret Thatcher έθεσαν τον νόμο του αντι-μονοπωλίου σε κώμα στα 80s - αλλά είναι ξύπνιος, επέστρεψε, και είναι θυμωμένος.
Τι γίνεται με το ρυθμιστικό πλαίσιο; Πώς θα κάνουμε τις τεχνολογικές εταιρείες να σταματήσουν να κάνουν αυτό το παράξενο κόλπο προσθέτοντας “με μια εφαρμογή” στα εγκλήματά τους και δραπετεύοντας από την τιμωρία; Εδώ, στην ΕΕ, αρχίζουν να το καταλαβαίνουν. Φέτος, το Digital Markets Act και το Digital Services Act τέθηκαν σε ισχύ, και επιτρέπουν στους ανθρώπους που πλήττονται από τεχνολογικές εταιρείες να πηγαίνουν απευθείας στα ομοσπονδιακά ευρωπαϊκά δικαστήρια, παρακάμπτοντας τους ανίσχυρους επόπτες στα διάσημα καταφύγια εταιρικών εγκλημάτων της Ευρώπης, όπως η Ιρλανδία. Στην Αμερική, μπορεί επιτέλους να έχουν έναν ψηφιακό νόμο περί ιδιωτικότητας. Δεν έχετε ιδέα πόσο πίσω είναι ο νόμος περί ιδιωτικότητας των ΗΠΑ. Την τελευταία φορά που το Κογκρέσο των ΗΠΑ θέσπισε έναν νόμο περί ιδιωτικότητας που εφαρμόζεται ευρέως ήταν το 1988. Το Video Privacy Protection Act καθιστά εγκληματική πράξη για τους υπαλλήλους των βιντεοκλαμπ να διαρρέουν το ιστορικό ενοικίασης βίντεο σας. Περάστηκε αφού ένας δεξιός δικαστής που ήταν υποψήφιος για το Ανώτατο Δικαστήριο είδε τις ενοικιάσεις του δημοσιευμένες σε μια εφημερίδα της DC. Οι ενοικιάσεις δεν ήταν καν τόσο ντροπιαστικό! Βέβαια, εκείνος ο δικαστής, ο Robert Bork, δεν εγκρίθηκε για το Ανώτατο Δικαστήριο, αλλά αυτό ήταν επειδή ήταν ένας επιθετικά ρατσιστής φασαριόζος και ένας κλέφτης που υπηρέτησε ως Γενικός Εισαγγελέας του Nixon. Αλλά το Κογκρέσο πήρε την ιδέα ότι τα βίντεο τους ίσως να ήταν τα επόμενα, τρόμαξε, και πέρασε το VPPA. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που οι Αμερικανοί πήραν έναν μεγάλο, εθνικό νόμο για την ιδιωτικότητα. Δεκαεννέα. Ογδόντα. Οκτώ. Έχει περάσει ένα λεπτό. Και το θέμα είναι, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι θυμωμένοι για πράγματα που έχουν κάποια σύνδεση με το αθλιότατο τοπίο ιδιωτικότητας της Αμερικής. Ανησυχείτε ότι το Facebook μετέτρεψε τον Grampy σε έναν Qanon? Ότι το Insta έκανε τον έφηβό σας ανορεξικό; Ότι το TikTok ξεπλένει τον εγκέφαλο των millennials για να παραθέτουν τον Osama Bin Laden; Ή ότι οι αστυνομικοί καταγράφουν τις ταυτότητες όλων σε μια διαδήλωση του Black Lives Matter ή τις εξεγέρσεις της 6ης Ιανουαρίου αποκτώντας δεδομένα τοποθεσίας από τη Google; Ή ότι οι Γενικοί Εισαγγελείς των Red State παρακολουθούν τα εφηβικά κορίτσια σε κλινικές αμβλώσεων εκτός πολιτείας; Ή ότι οι μαύροι διακρίνονται από τις online πλατφόρμες δανεισμού ή πρόσληψης; Ή ότι κάποιος σας μετατρέπει σε AI deepfake porn; Έχοντας έναν ομοσπονδιακό νόμο για την ιδιωτικότητα με ιδιωτικό δικαίωμα δράσης - που σημαίνει ότι τα άτομα μπορούν να μηνύσουν εταιρείες που παραβιάζουν την ιδιωτικότητά τους - θα βοηθούσε πολύ στη διόρθωση όλων αυτών των προβλημάτων. Υπάρχει μια μεγάλη συμμαχία για αυτό το είδος νόμου για την ιδιωτικότητα.
Τι γίνεται με την αυτοβοήθεια; Αυτό είναι πολύ πιο μακριά, δυστυχώς. Η DMA της ΕΕ θα αναγκάσει τις τεχνολογικές εταιρείες να ανοίξουν τους κλειστούς κήπους τους για διαλειτουργικότητα. Θα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το Whatsapp για να στείλετε μηνύματα σε ανθρώπους στο iMessage, ή να εγκαταλείψετε το Facebook και να μετακινηθείτε στο Mastodon, αλλά να στείλετε ακόμη μηνύματα στους ανθρώπους που έχουν μείνει πίσω. Αλλά αν θέλετε να αντιστρέψετε την λειτουργία ενός από αυτά τα μεγάλα τεχνολογικά προϊόντα και να το τροποποιήσετε για να λειτουργήσει για εσάς, όχι για αυτούς, η ΕΕ δεν έχει τίποτα για εσάς. Αυτός είναι ένας τομέας που έχει χώρο για βελτίωση, και πιστεύω ότι οι ΗΠΑ ίσως να είναι οι πρώτες που θα το ανοίξουν. Είναι σίγουρα στον ορίζοντα της ΕΕ να αναγκάζει τις τεχνολογικές εταιρείες να κάνουν τα πράγματα με έναν συγκεκριμένο τρόπο, ενώ οι ΗΠΑ απλά αφαιρούν τις δυνατότητες των τεχνολογικών εταιρειών να εμποδίζουν άλλους από το “Αλλάζω τον τρόπο λειτουργίας των πραγμάτων τους”. Η μεγάλη μου ελπίδα εδώ είναι ότι ο νόμος του Stein θα επικρατήσει: “Οτιδήποτε δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα θα σταματήσει τελικά”. Να αφήνουμε τις εταιρείες να αποφασίζουν πώς οι πελάτες τους πρέπει να χρησιμοποιούν τα προϊόντα τους είναι απλά πολύ δελεαστική πρόσκληση στην αταξία. Η HP έχει ένα ολόκληρο κτίριο γεμάτο μηχανικούς που σκέφτονται νέους τρόπους για να κλειδώσουν τον εκτυπωτή σας στα επίσημα αναλώσιμα μελάνια της, αναγκάζοντάς σας να ξοδέψετε $10,000/γαλόνι για μελάνι για να εκτυπώσετε τις κάρτες επιβίβασης και τις λίστες αγορών σας. Είναι προσβλητικό. Οι μόνοι που δεν συμφωνούν είναι οι άνθρωποι που διευθύνουν τα μονοπώλια σε όλες τις άλλες βιομηχανίες, όπως τα μονοπώλια της med-tech που κλειδώνουν τις αντλίες ινσουλίνης τους στα μονιτορ γλυκόζης τους, μετατρέποντας τους ανθρώπους με διαβήτη σε κινούμενους εκτυπωτές inkjet.
Τέλος, υπάρχει και ο κόσμος της εργασίας. Εδώ στην Ευρώπη, υπάρχει πολύ υψηλότερη πυκνότητα συνδικάτων από ό,τι στις ΗΠΑ, κάτι που οι Αμερικανοί τεχνολογικοί μεγιστάνες μαθαίνουν με τον σκληρό τρόπο. Δεν υπάρχει τίποτα πιο ικανοποιητικό στα καθημερινά νέα από την τελευταία επίθεση των Σκανδιναβικών συνδικάτων ενάντια σε εκείνον τον τύπο της Tesla (ο Musk είναι ο πιο Edison-ass Tesla τύπος που μπορεί να φανταστεί κανείς). Αλλά ακόμη και στις ΗΠΑ, υπάρχει μια τεράστια έξαρση στα τεχνολογικά συνδικάτα. Οι τεχνολογικοί εργαζόμενοι συνειδητοποιούν ότι δεν είναι ιδρυτές που περιμένουν. Οι ημέρες των δωρεάν μασάζ και των προσωπικών τρυπημάτων και του να φοράς μαύρα μπλουζάκια που λένε πράγματα που ο αφεντικό σου δεν καταλαβαίνει πλησιάζουν στο τέλος τους. Στο Σιάτλ, οι τεχνολογικοί εργαζόμενοι της Amazon βγήκαν σε απεργία σε συμπάθεια με τους εργαζόμενους της αποθήκης της Amazon, επειδή όλοι είναι εργαζόμενοι. Ο μόνος λόγος που οι τεχνολογικοί εργαζόμενοι δεν παρακολουθούνται από AI που ειδοποιεί τους managers τους αν επισκέπτονται την τουαλέτα κατά τη διάρκεια των εργασιακών ωρών είναι η συνεχώς φθίνουσα διαπραγματευτική τους δύναμη. Έτσι όπως προχωρούν τα πράγματα, οι προγραμματιστές της Amazon πρόκειται να ουρούν σε μπουκάλια δίπλα στους χώρους εργασίας τους (για έναν τύπο που χτίσε έναν πύραυλο σε σχήμα πέους, ο Jeff Bezos πραγματικά μισεί τα νεφρά μας).
Βλέπουμε μια τολμηρή, δυνατή, παγκόσμια κινητοποίηση στον ανταγωνισμό, το ρυθμιστικό πλαίσιο και το εργασιακό πεδίο, με την αυτοβοήθεια να ακολουθεί από πίσω. Δεν έχουμε χρόνο για χάσιμο, γιατί τα κακά νέα είναι ότι το enshittification έρχεται σε κάθε βιομηχανία. Αν έχει δίκτυο με υπολογιστές, οι άνθρωποι που το έφτιαξαν μπορούν να τρέξουν το Darth Vader MBA playbook σε αυτό, αλλάζοντας τους κανόνες από στιγμή σε στιγμή, παραβιάζοντας τα δικαιώματά σας και στη συνέχεια λέγοντας “Είναι ΟΚ, το κάναμε με μια εφαρμογή.” Από τη Mercedes που σας ενοικιάζει το πεντάλ του γκαζιού ανά μήνα μέχρι το Internet of Things με πλυντήρια πιάτων που σας κλειδώνουν σε αποκλειστικό απορρυπαντικό πιάτων, η επιδείνωση είναι μεταστατική σε κάθε γωνία της ζωής μας. Το λογισμικό δεν καταβροχθίζει τον κόσμο, τον επιδεινώνει. Αλλά υπάρχει μια θετική πλευρά σε όλα αυτά: αν όλοι απειλούνται από την επιδείνωση, τότε όλοι έχουν ένα στοίχημα στην αποεπιδείνωση. Όπως και με τον νόμο περί ιδιωτικότητας στις ΗΠΑ, η πιθανή αντι-επιδείνωση της συμμαχίας είναι τεράστια, είναι ασταμάτητη. Οι κυνικοί ανάμεσά σας μπορεί να είναι σκεπτικοί ότι αυτό θα κάνει διαφορά. Άλλωστε, δεν είναι η “επιδείνωση” το ίδιο με “καπιταλισμό”; Όχι, δεν είναι. Κοιτάξτε, δεν πρόκειται να κάνω εδώ ομιλία για τον καπιταλισμό. Δεν είμαι σίγουρα ένας πιστός των αγορών ως τους πιο αποτελεσματικούς διανομείς πόρων και διαιτητές της πολιτικής - αν υπήρχε ποτέ κάποια αμφιβολία, η συνολική αποτυχία του καπιταλισμού να αντιμετωπίσει την κλιματική έκτακτη ανάγκη σίγουρα τη διαγράφει. Αλλά ο καπιταλισμός των 20 ετών άφησε χώρο για ένα άγριο και μαλλιαρό διαδίκτυο, ένα χώρο όπου οι άνθρωποι με διαφορετικές απόψεις μπορούσαν να βρουν ο ένας τον άλλον, να προσφέρουν αμοιβαία βοήθεια, και να οργανώνονται. Ο καπιταλισμός του σήμερα έχει παράγει ένα παγκόσμιο, ψηφιακό φάντασμα εμπορικού κέντρου, γεμάτο με botshit, crapgadgets από εταιρείες με βαριά ηχούμενα brand names, και κρυπτονομισματικές απάτες. Το διαδίκτυο δεν είναι πιο σημαντικό από την κλιματική αλλαγή, ούτε την ισότητα των φύλων, τον ρατσισμό, την γενοκτονία, ή την ανισότητα. Αλλά το διαδίκτυο είναι το έδαφος που θα δώσουμε αυτές τις μάχες. Χωρίς ένα ελεύθερο, δίκαιο και ανοικτό διαδίκτυο, η μάχη έχει χαθεί πριν ακόμη ξεκινήσει. Μπορούμε να αντιστρέψουμε την επιδείνωση του διαδικτύου. Μπορούμε να σταματήσουμε την επιδείνωση κάθε ψηφιακής πλατφόρμας. Μπορούμε να χτίσουμε ένα καλύτερο, ανθεκτικό στην επιδείνωση ψηφιακό νευρικό σύστημα, ένα που είναι ικανό να συντονίσει τα μαζικά κινήματα που θα χρειαστούμε για να καταπολεμήσουμε τον φασισμό, να τερματίσουμε τη γενοκτονία, και να σώσουμε τον πλανήτη μας και τα είδη. Ο Martin Luther King είπε “Ίσως είναι αλήθεια ότι ο νόμος δεν μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο να με αγαπήσει, αλλά μπορεί να τον εμποδίσει από το να με λυντσάρει, και πιστεύω ότι αυτό είναι αρκετά σημαντικό, επίσης.” Και μπορεί να είναι αλήθεια ότι ο νόμος δεν μπορεί να αναγκάσει τους εταιρικούς sociopaths να σας αντιληφθούν ως ένα ανθρώπινο ον που δικαιούται αξιοπρέπεια και δίκαιη μεταχείριση, και όχι απλώς ένα κινούμενο πορτοφόλι, μια πηγή εντεροβακτηρίων για τον αθάνατο αποικιακό οργανισμό που είναι μια εταιρεία περιορισμένης ευθύνης. Αλλά μπορεί να κάνει αυτόν τον διευθυντή να σας φοβάται αρκετά για να σας μεταχειριστεί δίκαια και να σας προσφέρει αξιοπρέπεια, ακόμη και αν δεν πιστεύει ότι το αξίζετε. Και πιστεύω ότι αυτό είναι αρκετά σημαντικό, επίσης.